Главная страница » #Мая_Зямля_Прыдняпроўе » Работы учащихся и педагогического коллектива

Работы учащихся и педагогического коллектива

Абласны праект “# Мая_Зямля_Прыдняпроўе”

Раённы конкурс “Вандроўка ў мінулае”

Намінацыя “Мой родны кут…”

Складальнікі:

Ермачэнка Сняжана Аляксандраўна,

вучаніца 6 класа

Кавалеў Сяргей Мікалеевіч,

вучань 6 класа

Палунчанка Ганна Паўлаўна,

вучаніца 6 класа

Бальшакоў Багдан Сяргеевіч,

вучань 6 класа

Кіраўнікі:

Прошкіна Галіна Мікалаеўна, настаўнік беларускай мовы і літаратуры

Мяшкова Наталля Іванаўна, настаўнік інфарматыкі

Пашпарт маршрута

Намінацыя

Мой родны кут…

П.І.імя па бацьку

Ермачэнка Сняжана Аляксандраўна

Кавалёў Сяргей Мікалаевіч

Палунчанка Ганна Паўлаўна

Бальшакоў Багдан Сяргеевіч

Апісанне маршрута

1	Тэрыторыя, па якой праходзіць маршрут	в. Трасціно в. Разальмова в. Маркаўка
2	Назва маршрута	Мой родны кут…
3	Пункт пачатку маршрута	ДУА “Трасцінскі вучэбна-педагагічны комплекс яслі-сад – базавая школа”
4	Пункт заканчэння маршрута	в. Маркаўка
5	Аб’екты паказа на маршруце	Разальмоў Панскі маёнтак Барысевіча Разальмоўская МТС Цагельны завод у в.Разальмова Былая панская сядзіба Ерашоўка Помнік невядомаму салдату ў в. Разальмова Старажыл в. Будачка Трасціно́ Наша школа ў асобах і падзеях Ануфрыеўская царква Трасцінскія крыніцы Курганы і валуны нам шмат аб чым гавораць Помнік воінам-землякам у в. Трасціно Свята-Нікольская царква Дуб-ветэран Маркаўка
6	Арганізатар маршрута	ДУА “Трасцінскі вучэбна-педагагічны комплекс яслі-сад – базавая школа”
7	Кантакты арганізатара	74-2-68 Trostinoschool2703@tut.by
8	Ссылка на інтэрактыўную карту	https://www.google.com/maps/d/edit?mid=1vEavzgAvULApFjaLzgPg3cGSZ0lbHIfW&usp=sharing

Уводзіны

Мэта работы: распрацаваць турыстычны маршрут “ Мой родны кут…”.

Для дасягнення мэты неабходна было рашыць наступныя задачы:

прааналізаваць структуру маршрута;
ажыццявіць турыстычную характарыстыку в. Трасціно, в. Разальмова, в Маркаўка;
выбраць аб’екты, неабходныя для састаўлення турыстычнага маршрута.

Прадметам работы з’яўляецца турыстычны маршрут “ Мой родны кут…”. Аб’ектам работы з’яўляюцца гістарычныя, культурныя і прыродныя славутыя мясціны в.Трасціно, в.Разальмова, в.Маркаўка.

Актуальнасць выбранай тэмы абумоўлена тым, што в.Трасціно, в. Разальмова і в.Маркаўка ў турыстычныя маршруты Магілёўшчыны не ўваходзяць. Між тым, у вёсках і іх ваколіцах знаходзіцца шмат помнікаў прыроды, гісторыіі і культуры, якія заслугоўваюць увагі стаць аб’ектам для наведванне турыстамі. Такім чынам, элементам навуковай навізны атрыманых вынікаў з’яўляецца ўключэнне в. Трасціно, в.Разальмова і в. Маркаўка ў турыстычныя маршруты.

Вобласцю практычнага прымянення дадзенай распрацоўкі з’яўляецца магчымасць ажыццяўлення турыстычнага маршрута. Акрамя таго, вынікі, атрыманыя ў працэсе разработкі, могуць быць карысны супрацоўнікам краязнаўчых музееў, прымяняцца ў рабоце краязнаўчых гурткоў, выкарыстоўвацца пры напісанні даведнікаў для турыстаў.

Турыстычны маршрут распрацаван з мэтамі: пазнаёміць дзяцей і моладзь з гісторыяй роднага краю; вывучыць і захаваць гістарычную спадчыну в. Трасціно, в. Разальмова і в. Маркаўка; прыцягнуць увагу турыстаў да Хоцімскага раёна; стымуляваць інтарэс дзяцей і моладзі да гістарычнай і культурнай спадчыны Хоцімшчыны.

Маршрут уяўляе сабой падарожжа на пазнавальна-краязнаўчую тэматыку. Ён ахоплівае тэрыторыю Трасцінскага сельсавета Хоцімскага раёна.

Асноўнаячастка

Разальмоў.

Панскі маёнтак Барысевіча

Адкуль пайшла назва гэтай вёскі ніхто не помніць,не ведае, а вось легенду помняць старажылы,а можа гэта і не легенда,сцвярджаць ніхто не бярэцца. “Даўным – даўно вёска наша адносілася да мястэчка Слабада, - успамінае старажыл гэтай вёскі Прошкін Іван Дзмітравіч. -Людзі жылі працавітыя, шчырыя, добрыя. Пасяліўся тут пан Барысевіч, тады паноў у нашай мясцовасці жыло многа. Пабудаваў ён сабе маёнтак. Быў ён фельчар, так як лячыў сялян. Пасадзіў прыгожую ліпавую алею, яна і да нашых дзён яшчэ захавалася. Дрэвы прывозіліся здалёк. Прыгожыя акацыі, сажанцы ліпы. Пан нават і сад пасадзіў, гэта потым ужо плошчу сада пашырылі, а пачынаў садзіць пладовыя дрэвы іменна пан Барысевіч. Барысевічам быў пасаджаны вялізны сад. Яблыкі, якія збіралі ў садах, трэба было пераапрацоўваць. Таму і ўзнікае неабходнасць адкрыцця цукернай фабрыкі. На ёй выраблялі мармелад і цукеркі “падушачкі”. Працавала на гэтай фабрыцы і мая маці – Прошкіна Ганна Навумаўна (1902г. нараджэння).

Балявалі тут паны, гулялі па алеі. І нарадзілася ў пана дачка, якую ён доўга чакаў. Казалі людзі, што вельмі прыгожай была дзяўчынка. Назваў яе пан Розай, а вёску потым у гонар дачкі назваў Роза, сяляне пазней дадалі частачку –льмоў, так і атрымалася назва вёскі Разальмоў. Так мне расказвала мая маці.Я тады яшчэ малы быў,але памятаю,што не раз хлапчукамі бегалі на тое месца,дзе раней стаяў маёнтак пана Барысевіча”.

Зараз засталася ліпавая алея, якая вяла да былога маёнтка. Каля таго месца, дзе стаяў маёнтак, захаваліся незвычайныя дрэвы: садовыя таполі (кучаравыя асіны), незвычайныя акацыі, асіны, якія растуць кустом. (Запіс зроблены ў 2007 годзе ад Прошкіна Івана Дзмітравіча 1930г. нараджэння і Прошкінай Ніны Паўлаўны 1928г.нараджэння) (дадатак [1], дадатак [2])

Разальмоўская МТС

Пазней, ужо ў савецкі час, у будынку цукернай фабрыкі адкрылі першае ў раёне МТС, дзе і працаваў сам Прошкін Іван Дзмітравіч.

Петушкоў Рыгор Ціханавіч быў брыгадзірам трактарнай брыгады ў Разальмоўскай МТС.

У 1951 годзе ў раёне паспяхова справіліся з правядзеннем сельскагаспадарчых работ, першымі ў вобласці выканалі пастаўкі хлеба, бульбы, ільнопрадукцыі, выканалі план развіцця жывёлагадоўлі. Добрых поспехаў дабіліся трактарныя брыгады, трактарысты і камбайнёры Разальмоўскай МТС.

У 1959 годзе Хоцімскі раённы выканаўчы камітэт сваім рашэннем №58 ад 7 сакавіка, кіруючыся Пастановай Савета Міністраў БССР №262 ад 14.5.1957г., зацвердзіў рашэнне агульных сходаў калгаснікаў аб утварэнні саўгаса, у які ўвайшлі калгасы “Новы шлях”, “Піянер” Трасцінскага сельсавета, Разальмоўская МТС.

Пазней МТС перавялі ў вёску Трасціно, дзе быў цэнтр саўгаса “Трасціно”.

На сённяшні дзень, на жаль, гэта месца выглядае інакш. Цэглу, з якой была пабудавана цукерня, выкарысталі для рэканструкцыі царквы ў г.п. Хоцімск. (дадатак [3])

Цагельны завод у в.Разальмова

Дакументы сведчаць, што ў канцы 18 – пачатку 19 ст. у сувязі з пашырэннем будаўніцтва дарог, паштовых станцый, пастаялых двароў, праваслаўных храмаў з’явілася шмат цагельных заводаў. Стала больш вырабляцца цэглы. У гэты час прадпрыемствы належалі панам. На іх працавалі “ўласныя” сяляне.

На тэрыторыі Хоцімскага раёна было разведана шэсць месцараджэнняў гліны. Аб’ём запасаў складаў 3042 тыс.м.

Для вырабу чырвонай цэглы выкарыстоўваўся запас гліны толькі радовішча “Разальмова”. Працаваў цагельны завод у асноўным вясной, летам і восенню. Зімой рабочыя знаходзіліся ў адпачынку. Людзі спадзяваліся, што чырвоная цэгла, як і раней, будзе запатрабавана і завод будзе працаваць на поўную магутнасць, што будуць там запатрабаваны і рабочыя рукі.Але на сённяшні дзень цагельны завод закрыт. Будынкі страцілі свой вонкавы выгляд, разбурыліся.(дадатак [4])

Былая панская сядзіба Ерашоўка

У пачатку 20 ст. асноўнымі заняткамі насельніцтва па-ранейшаму заставаліся сельская і лясная гаспадаркі, якія давалі сродкі існавання для 79% жыхароў Магілёўскай губерніі. Хоцімшчына ў гэтым плане не з’яўлялася выключэннем. Да пачатку 1-й сусветнай вайны найбольш значнымі прадпрыемствамі на тэрыторыі Хоцімскай, Забялышынскай і Бярозкаўскай валасцей былі 4 вінакурныя заводы.

З іншых прадпрыемстваў гэтага часу ў маёнтку Ерашоўка (паміж вёскамі Кляноўка і Міхайлоўка) дзейнічала экіпажная майстэрня прадвадзіцеля павятовага дваранства фон Гюбенета, якая была заснавана ў 1884 годзе. Яна была адной з буйнейшых прадпрыемстваў Хоцімшчыны да рэвалюцыі. У майстэрні працавала 40 рабочых. У 1900 годзе было выпушчана прадукцыі на 23 тысячы рублёў. Старажылы расказвалі, што карэты і конныя экіпажы, якія тут вырабляліся, карысталіся вялікім попытам у Расіі і нават вывозіліся за мяжу.

І хоць вёска Міхайлоўка яшчэ абазначана на карце раёна, але жыхароў там ужо няма. Засталіся толькі ўспаміны старажылаў вёскі, якія захаваліся ў кабінеце гісторыі школы. Яны добра ведалі гісторыю сваёй роднай вёскі, якая была заснавана па волі мясцовага пана Міхаіла Гюбенета.

“Разумны быў чалавек, прадбачлівы, да людзей спагадлівы. Недарэмна членам Дзяржаўнай думы з’яўляўся. Свой маёнтак пабудаваў на ўзгорку паміж вёскамі Разальмова і Міхайлоўка. Ерашоўшчынай называлася тое месца. Карэтную фабрыку меў. Адкрыў школу для сялянскіх дзяцей, дзе абучаліся будучыя майстры. Шмат з яе сцен выйшла добрых спецыялістаў па дрэву і металу. Карэты і іншыя экіпажы на экспарт ішлі за валюту. Асноўным заказчыкам Францыя з’яўлялася. Багаты быў пан, але людзі не скардзіліся на яго,”-успамінала Петрачэнка Соф’я Васільеўна.( запіс успамінаў быў зроблены ў 2006 годзе). (дадатак [5])

Помнік невядомаму салдату ў в. Разальмова

Цяжкім і доўгім быў для нашага народа шлях да Перамогі.

З наступленнем Чырвонай Арміі летам 1943 года партызанскія атрады актывізавалі сваю дзейнасць на чыгунках, па разгроме паліцэйскіх гарнізонаў, падрыве мастоў і іншых камунікацый.

Вораг лютаваў. Спалена вёска Міхайлоўка. На шчасце, жыхары вёскі засталіся жывыя. У цёмную восеньскую ноч воіны прынеслі ў хату жыхаркі вёскі Разальмова Ганны Тукаленка цяжка параненага салдата. Папрасілі аказаць дапамогу, а самі паспешліва кінуліся даганяць сваю часць. Сама Ганна і жыхары вёскі чым маглі лячылі параненага. Аднак кваліфікацыйнай медыцынскай дапамогі ніхто не мог аказаць. Не прыходзячы ў прытомнасць, салдат памёр. Не аказалася ў яго адзенні ніякіх дакументаў. Ды і воіны, якія паспешліва пакінулі хату, не паспелі сказаць ні прозвішча, ні імя.

Так і застаўся салдат невядомым.

Разальмоўцы пахавалі воіна на вясковых могілках. Спачатку на магіле паставілі крыж, затым узвялі невялікі металічны помнік.У 1993 годзе ён быў заменены на мармуровы.

Мясцовыя жыхары, вучні нашай школы даглядаюць магілу салдата, помняць, што іх мірнае жыццё заваявана і жыццём невядомага воіна.

Старажыл в. Будачка

У вёсцы Будачка каля дарогі Трасціно-Ельня на 6-м кіламетры стаіць вяз. Акружнасць яго складае 320 см, вышыня - 40м, дыяметр – 102см.

“Калі і хто пасадзіў яго, не помняць нават старажылы вёскі,- успаміналі Ісаева Т.П., Масюціна С.П. 1925 г.н.,- Колькі помнім сябе, столькі помнім і гэты вяз”. Ніхто з тутэйшых не мог угадаць яго ўзрост.Сонцам вызначаны зямны лад, жыве ім і вяз. Няма ўжо у жывых гаспадыні хаты, дзе расце вяз – Катляровай Клаўдзіі Паўлаўны. Мабыць, гэта яе дзед або прадзед пасадзіў гэты вяз. А ён у сваю чаргу ў знак удзячнасці захоўваў пабудовы ад сцюдзёных вятроў і стыхій... (дадатак [7])

Трасціно́

(трансліт.: Trascino, руск.: Тростино) — вёска ў Хоцімскім раёне Магілёўскай вобласці, каля ракі Бесядзь, на аўтадарозе Хоцімск—Клімавічы. Цэнтр Трасцінскага сельсавета. За 10 кіламетраў на паўночны захад ад Хоцімска, 217 кіламетраў ад Магілёва, 47 кіламетраў ад чыгуначнай станцыі Камунары.

Гісторыя вёскі Трасціно пачынаецца яшчэ са старажытнасці. Згодна матэрыялаў раскопак курганоў, што на правым беразе Бесядзі, каля вёскі, якія вяліся ў 1910 – 1911 гадах, малюнкі і апісанне знойдзеных прадметаў і рэчаў, у курганах – помнікі сівой мінуўшчыны. Яны сцвярджаюць, што тут жылі славяне ў 10 – 14 стагоддзях. Да нашага часу захавалася ў народзе назва месца, дзе раней жылі нашы продкі – “мясцішча”.

Згодна дакументаў, першае ўпамінанне вёскі даціравана 1662 годам.

У выніку 1-га падзелу Рэчы Паспалітай (1772) Хоцішчына і навакольныя землі адышлі да Расійскай імперыі.

На першай карце Клімавіцкага павета за 1777 год ужо была нанесена вёска Трасціно. Карту 1784 года дапаўняе апісанне вёскі: “Сяло Трасціно агульнага валодання Антона Станіслава – сына Ланы і жонкі яго Хрысціны Ігнацьевай –дачкі Іосіфа Станіславава, і дзяцей яго Ягнація, Яфіма, Езафата, Іосіфа. Іосіфавых налічвае 30 двароў, 232 жыхары ( з іх 126 мужчын і 106 жанчын), 1623 дзесяціны зямлі”.

Зараз вёска выглядае вось так. (дадатак [8])

Наша школа ў асобах і падзеях

Першая школа на Трасцінскай зямлі была адкрыта ў верасні 1883 года, у невялікай старой хаце. Навучалася ў ёй 20 юнакоў з 20 навакольных вёсак, хаця ўсяго дзяцей было каля 200.

Першай настаўніцай была Кацярына Фёдараўна Асмалоўская. Вучыліся дзеці толькі чытаць, а пісаць не было на чым. Толькі праз паўгода ім далі сшыткі ў касую лінейку і дзеці пісалі алоўкамі. Але ў канцы навучальнага года прыказчык памешчыка аб’явіў, што школа закрываецца. Два гады заняткі праводзіліся ў наёмных хатах. У 1886 годзе была пабудавана царкоўна-прыхадская школа. З гэтага часу ў школе вучыліся ўжо і дзяўчынкі.

Першым настаўнікам быў Мікалай Шаўцоў. Падручнікі ў царкоўна-прыхадской школе былі на рускай мове, славянскай мове, царкоўна-славянскай мове. Падручнікі былі “Буквар”, “Евангелле”. Закон Божы вывучалі па Бібліі. Настаўнікамі ў гэтай школе працавалі таксама Мікалай Дабравольскі і Палікарп Сакалоў.

Адным з настаўнікаў гэтай школы быў Парфен Сурта. Ён у сваім лісце ўспамінаў аб школе: “У вуглу невялікай хаткі стаяла велізарная печ. Было пяць вялікіх парт тапорнай работы, якія не адпавядалі росту вучняў. Дзве дошкі на брусах служылі настаўніку сталом. У падлозе былі вялізныя дзіркі. А на стуле стаяла вядро з вадой”.

У 1928 годзе ў вёсцы Трасціно было пабудавана новае драўлянае памяшканне школы. Першым настаўнікам быў Фёдар Самафалаў. Таксама настаўніцай у 30-я гады працавала Ефрасіння Мікітаўна Марчанка.

У 1965 годзе была пабудавана двухпавярховая цагляная школа.Неаднаразова нашу вёску і школу наведвалі вядомыя пісьменнікі: Іван Чыгрынаў, Пятро Прыходзька, Аркадзь Куляшоў. Пятро Прыходзька і Іван Чыгрынаў былі прыняты ў ганаровыя піянеры Хоцімшчыны ў нашай школе. (дадатак [9])

Ануфрыеўская царква.

На тэрыторыі вёскі Трасціно пасля падзення Грэка-Каталіцкай уніі для шляхцічаў, якія пражывалі ў вёсках Трасціно, Забялышын і Ельня, мясцовым памешчыкам была пабудавана капліца, дзе ажыццяўляліся каталіцкія абрады. Пазней да капліцы прыбудавалі драўляную частку, і яна стала праваслаўнай Свята-Ануфрыеўскай царквою. Цікавым было тое, што ў гэту царкву свяшчэннікі прыходзілі служыць з вялікім жаданнем. Сакрэт крыўся ў тым, што царкве тут належылі лепшыя землі, гэта дазваляла мець вялікі даход. Ануфрыеўская царква знаходзілася ва ўсходняй частцы в.Трасціно. У дакументах 1662 года ўпамінаецца, што Трасціно было падаравана ў вечнае карыстанне знамяносцу польскага войска Каршнеўскаму. Пасля раздзелу Рэчы Паспалітай, калі Беларусь была далучана да Расійскай імперыіі, каплічка была закінута. Пасля адмены прыгоннага права ў праваслаўных з’явіўся інтарэс да граматы, святасці. У гэты час трасцінцы былі прыхажанамі Хоцімскай царквы, а таксама жыхары вёсак Будачка і Шаладонаўка. Прыхажаны падтрымлівалі царкву. Кожны год пасля збору збожжа збіралі царкоўны збор. Вялікую ролю ў надаванні храму “другога жыцця” адыграў Самафалаў Фядот. Ён напісаў прашэнне ў Сінод аб жаданні трасцінцаў і будзянцаў прыбудаваць драўляны зруб да каплічкі. А ў гэты час нехта з ураджэнцаў Хоцімска служыў у Сенодзе. Дзякуючы яго хадатайству Сінод даў згоду на прыбудову да каплічкі драўлянага зруба. І пасля адмены прыгоннага права (дата невядома) была пабудавана драўляная пабудова на сродкі прыхажан у гонар Святога Ануфрыя. У гэты час Трасціно адносілася да Хоцімскай воласці, а вёска Мужычок – да Забялышынскай. Мяжа праходзіла па рэчцы Трасцінка. Па тагачаснаму царкоўнаму закону жыхары адной воласці не маглі з’яўляцца прыхажанамі другой воласці. Таму гэта з’яўляецца яшчэ адной прычынай неабходнасці мець царкву. Царкоўны прыход раздзяліўся. Сам жа Фядот Самафалаў быў самавук. Ад памешчыкаў Лапы і Гумінскага навучыўся грамаце. Пасля адмены прыгоннага права Фядота сяляне наймалі вучыць грамаце іх дзяцей, чытаць царкоўныя кніжкі, вучыць закон Божы. Фядот меў вялікую сям’ю, працяглы час быў свяшчэннікам. Сын Фядота Цімафей быў папом у вёсцы Трасціно, потым пераехаў на месца жыхарства на Украіну. Прах Самафалава Фядота пакоіцца ў алтара Свята – Ануфрыеўскай царквы. Потым аж да самай рэвалюцыіі свяшчэннікам служыў Савініч. У 30-ыя гады царква неаднаразова разбуралася, потым была перабудавана ў вясковы клуб. На сённяшні дзень знаходзіцца ў запусценні і паступова разбураецца.

Трасцінскія крыніцы

Наведваючы вёску Трасціно, людзі абавязкова ідуць да крыніц, каб наталіць смагу чыстай крынічнай вадой. Свята і беражліва ставяцца жыхары вёскі да крыніц з даўніх гадоў, выкарыстоўваючы яе ваду як лекі ад перапуду, хвароб вачэй і іншых. Цудоўна тое, што людзі вераць і свята захоўваюць шчодры дар прыроды - чыстую крынічную ваду. А вера заўжды жывіць надзею, нараджае любоў і надае сілы для ачышчэння.

Многія крыніцы людзі ўпарадкавалі, зрабілі зрубы, павесілі невялічкія вядзерцы. (дадатак [11])

Курганы і валуны нам шмат аб чым гавораць

Наша зямля багата помнікамі гісторыіі, якія бачылі за час свайго існавання стварэнне новых гарадоў і пагібель старых, захапленне перамогай і смутак паражэнняў. Многія з іх выстаялі, прайшоўшы праз усе перашкоды. І ці не цуд гэта, што час захаваў курганы, што стагоддзі не параўналі зямлю з зямлёй? Дык аб жа маўчаць курганы?

Курганы на тэрыторыі Трасцінскага сельсавета датуюцца эпохай Старажытнай Русі і размешчаны на правым беразе ракі Бесядзь. Вышыня курганаў складае 0,5 – 2 м, дыяметр – 6-15м.Даследаваннем курганаў на дадзенай тэрыторыі займаліся К. Палікарповіч (1945г),Я.Рыер (1970г.) В.Капыцін (1995г.).

К у р г а н н ы м о г і л ь н і к -1 эпохі Старажытнай Русі. На правым беразе р.Бесядзь, на ўсход ад вёскі, на поўночны ўсход ад дарогі Хоцімск-Клімавічы, з усходняга боку могілак. Мясцовая назва Французкія магілы. 36 насыпаў паўсферычнай формы, акруглыя ў плане, вышынёй 0,2-2м, дыяметрам 3-12м, здзірванелыя, на большасці растуць сосны. У пачатку 20 ст. Па апісанню М.Ф.Шкадышака “на плошчы каля 2 дзесяцін, на беразе р.Трасцінка было вядома каля сотні курганоў, да 20 з якіх былі раскапаны ў чэрвені 1910 года мясцовымі жыхарамі, якія зусім незнаёмы са спосабамі і правіламі навуковай раскопкі курганоў; раскопкі выконваліся з усходу на захад траншэямі, шырынёй ад 3 да 5 аршын(2-3,5м), у глыбіню – да паверхні мацерыковай зямлі. Амаль ва ўсіх курганах былі знойдзены шкілеты, якія ляжалі з выцянутымі ўздоўж тулава рукамі. Два нябожчыкі (за 20 раскапаных курганоў) знойдзены былі ў сядзячым стане”. Атрыманыя ў працэсе раскопак матэрыялы П.Н. Ільінскі, “які прымаў галоўны удзел у раскопках”, перадаў сапраўднаму члену Адэскага таварыства гісторыі і старажытнасцей М.Ф.Шкадышаку, які апублікаваў матэрыялы і перадаў знаходкі музею Адэскага таварыства.

Пахавальны інвентар складалі бронзавыя вітыя вісочныя кольцы дыяметрам 2,5-6,5см, бронзавыя бранзалеты і пярсцёнкі, званочкі, жалезнае паўкольца, жалезны нож з абламаным лязом. Пра язычніцкія рысы пахавальнага абраду сведчаць знаходкі трох цэлых, пастаўленых у нагах памерлых пасудзін, якія ўяўляюць сабой ляпныя пласкадонныя гаршкі вышынёй 9-14см, дыяметрам 8,5-12,5 см выражанай шыйкай, адагнутымі венчыкамі. На двух пасудзінах было кляймо ў выглядзе арбалета, на трэцім – круг і ў ім 4 квадраты ці ромбы з роўнаканечнымі крыжамі ўнутры. Пахавальны абрад і пахавальны інвентар сведчаць, што курганы насыпаліся ў канцы 10-12ст.

Абследвалі ў 1945г. К.М.Палікарповіч, у 1970г. Я.Р.Рыер, у 1978г. В.Е.Собаль, у 1985г. Н.І.Здановіч, у 1988г. В.Е.Кудрашоў, у 1995г. В.Ф.Капыцін.

К у р г а н н ы м о г і л ь н і к -2 . На лясным беразе р. Трасцінка, за 0,35км. ад яе вусця, за 0,5км. на паўночны ўсход ад вёскі, на ўзлеску. Тры насыпы паўсферычнай формы, акруглыя ў плане, вышынёй 0,6-1,1м, дыяметрам 8-10м, здзірванелыя. Два курганы пашкоджаны скарбашукальнымі ямамі. Вядомы з канца 19ст. Абследвалі ў 1970г. Я.Р.Рыер, у 1978г. В.Е.Собаль, у 1995г. В.Ф.Капыцін.

К у р г а н н ы м о г і л ь н і к -3 эпохі Старажытнай Русі. На правым беразе р.Бесядзь, за 0,5км на ўсход ад вусця р.Трасцінка, за 0,6км на паўночны ўсход ад вёскі. Тры насыпы паўсферычнай формы, круглыя ў плане, вышынёй 0,5-1,2м, дыяметрам 5-7м, здзірванелыя. Вядомы з канца 19ст. Абследвалі ў 1945г. К.М.Палікарповіч, у 1995г. В.Ф.Капыцін.

Праз дарогі і рачулкі, ускрай палеткаў і лясных гушчарах, уткнуўшыся ў зямлю, ляжаць замшэлыя валуны. Гэтыя камяні памятаюць братазабойчыя войны часоў Кіеўскай русі, набегі крыжакоў, нашэсці шведскіх, напалеонаўскіх і гітлераўскіх полчышчаў. Валуны складаюць такую неадлучную частку ландшафту, што, здаецца, прыбяры іх – і беларуская прырода значна збяднее. (дадатак [12])

Помнік воінам-землякам у в. Трасціно

Абеліскі, брацкія магілы – спадчына, якая засталася нам ад чорнага, безразборлівага смерча вайны, які больш за 80 гадоў назад няпрошана ўзвіўся над нашай Радзімай. Колькі іх такіх – вялікіх і малых, з прозвішчамі і безымянных, у гарадах і вёсках, каля дарог і ў лясах?

Бязмежна ўдзячнасць жывых за шчаслівы лёс, мірнае неба тым, хто на полі бою склаў за гэта галаву, ім, чый прах пакоіцца зараз у гэтых узгорках і ўзгорачках зямлі. Удзячныя патомкі нясуць на магілы загінуўшых суайчыннікаў кветкі.

У прыгожым месцы в. Трасціно пастаўлены абеліск загінуўшым 533 аднавяскоўцам у гады Вялікай Айчыннай вайны.

Кожную вясну 9 Мая прыходзлі ветэраны Вялікай Айчыннай вайны да абеліска, каб яшчэ раз успомніць сваіх суайчыннікаў, расказаць падрастаючаму пакаленню, што подзвіг іх неўміручы. На вялікі жаль сёння ветэранаў гэтай суровай вайны ўжо няма ўжывых. Але памяць аб загінуўшых аднавяскоўцах (прозвішчы высечаны на абеліску) і ветэранах жыве і будзе жыць у памяці нашчадкаў. (дадатак [13])

Свята-Нікольская царква

Часцінкай гісторыі нашага роднага краю з’яўляецца Свята-Нікольская царква, якая была пабудавана на ахвяраванні сялян. Таксама на будоўлю царквы былі выдзелены грошы з дзяржаўнай казны. Каля царквы да рэвалюцыі доўгі час знаходзілася сядзіба і дом папа, а праз дарогу ад царквы знаходзіўся дом, дзе жыў дзяк.

Царква была асвячона ў гонар Святога Мікалая Чудатворца. Святы Мікалай Чудатворац з даўніх часоў з’яўляўся заступнікам матросаў і тых спадарожнікаў, якія ў дарозе ці раз’ездах. Святы Мікалай дапамагае бедным і блажэнным, няшчасным.

Сам Чудатворац вёў простае і аскетычнае жыццё, раздаваў сваё багацце (на якое мог жыць прыпяваючы) бедным і тым, хто ў гэтым меў патрэбу. Вылечваў людзей ад хвароб, змагаўся за праўду і патрабаваў справядлівасці, вучыў сваім жыццём любові і спачуванню. Святы Мікалай Чудатворац таксама ў сярэдзіне свайго жыцця быў бедным, у яго не было свайго жылля. Пасля яго назначэння епіскапам Лікіі, ён еў толькі адзін раз у дзень – вечарам. (дадатак [14])

З маленства Мікалай паспяхова вывучаў Закон Божы. Днём ён не выходзіў з царквы, а ноччу маліўся і чытаў кніжкі. Пад час ганення на хрысціян пры імператары Дзіакліціяне (284-305) епіскап Мікалай, пасаджаны ў турму з іншымі хрысціянамі, падтрымліваў іх і парасіў цвёрда пераносіць мучэнні і пыткі. Яго самога Гасподзь захаваў жывым.

Дасягнуўшы глыбокай старасці, свяціцель Мікалай мірна адышоў да Госпада каля 351 года.

Імя вялікага ўгодніка Божага, Чудатворца Мікалая, заступніка за ўсіх, праславілася ва ўсіх канцах зямлі. Мноства сабораў, манастыроў і цэркваў прысвечана яго святому імені. Мноства вясковых храмаў прысвечана Святому Мікалаю, якога свята ўшановаўваюць людзі.

У 30-я гады царква была разграблена, а будынак царквы быў выкарыстаны ў якасці складскога памяшканя.

Зноў аднавілі будынак царквы ў 1958 годзе.

У 1996 годзе, дзякуючы дырэктару саўгаса “Трасціно” Папелыш А.М, у царкве сталі праводзіць рэстаўрацыйныя работы. Саўгас аплочваў такія віды работ: аштукатурванне сцен, мастацкае афармленне царквы. Таксама за сродкі саўгаса і на ахвяраванні прыхаджан у царкве ўстанаўліваецца ацяпленне, купляюць званы, дываны і дывановыя пакрыцці. У той час для праверкі вядзення рэстаўрацыйных работ з Магілёва прыязджае айцец Максім і выдзяляе пэўную суму грошай ад Магілёўскага духавенства. Таксама грошы для рамонту выдзяляюцца Хоцімскім выканаўчым камітэтам. У вялікія святы прыязджае айцец Павел і праводзіць служэнне.

Дуб-ветэран

Каля дарогі Трасціно-Забялышына на 5-ым кіламетры Забялышынскага лясніцтва стаіць стары дуб. Ствол у яго бугрысты, у звілістых шрамах і наплывах. Адзін бок у яго абгарэлы, у многіх месцах замест сукоў – глыбокія дуплы.

Ляснік Шудроў Сяргей Віктаравіч, у абходзе якога гэты дуб-ветэран, да яго адносіцца з пашанай. Калі яго сукі сталі перашкодай для вадзіцеляў, іх падпілавалі, але дрэва захавалі.

Па ўзросту гэты дуб старэй за ўсіх бліжэйшых дрэў. Акружнасць складае 3м 85см, дыяметр – 123см, вышыня - каля 35 метраў.

Яму больш за 230 гадоў. Шмат чаго бачыў ён на сваім вяку, многа ўсялякага было каля яго. Колькі гадоў аблівалі яго летнія дажджы. Ён піў іх гаючую вільгаць, станавіўся яшчэ мацней і прыгажэй.

Здаецца, дуб-ветэран вядзе з моладдзю несканчоную размову пра трывожны перажыты ім час, калі дрэвы, як і людзі, станавіліся байцамі.

Маркаўка

Як сведчаць архіўныя дакументы вёска Маркаўка існуе з 19ст. У 12 - 13ст. землі, на якіх размешчана Маркаўка, уваходзілі ў склад Смаленскага княства. У “Руской правде” значыцца, што тут існавалі “дварышчы”, якія складаліся з 3-5 двароў.

У 12 ст. тэрыторыя Хоцімскага раёна была захоплена Вялікім Княствам Літоўскім і ўваходзіла ў склад Мсціслаўскага княства, якое пачало раздаваць зямлю сялянам, ваеннаслужачым войска Літоўскага. Гэтым князь задабраў шляхту, каб яны былі больш адданыя ўладзе.

У 14 ст. ў Мсціслаўскім княстве ўзнікла шмат новых пасяленняў, у тым ліку ”дварышча”, якое пазней атрымала назву-вёска Маркаўка.

Ліфлянскі шляхціч Марк Астрэйка ў 1447г. атрымаў ад князя “дварышча” на ручаі Смародзінка, што ўпадае ў раку Бесядзь. Атрымаўшы дварышча ва ўласнасць, Марк стаў яго ўладальнікам, а сяляне - прыгоннымі. Паступова пасяленне стала называцца Маркаўкай.

Сяляне аралі зямлю, займаліся рукадзеллем, пралі і ткалі лён, воўну, пасконь, ткалі халсты і сукно, лавілі рыбу.

У 1861г.быў адменены прыгон. У 1864г. 3 студзеня маркаўцы былі пераведзены на выкупныя плацяжы.

Як сведчаць дакументы, сяляне атрымалі 65 надзелаў па 4 дзесяціны, 200 сажняў кожны.

Выкупныя акты падпісаў селянін Пятрок Макарэвіч, бо толькі ён ды Рыгор Шаўцоў у вёсцы былі пісьменныя. Незалежныя ад памешчыкаў сем’і раслі, надзелы драбіліся. З цягам часу маркаўцы сталі падзяляцца на кулакоў і беднякоў. Да 1890г. было - 3 кулацкіх, 15 серадняцкіх і 2 бядняцкіх двары.

У 70-х гадах 18 стагоддзя ў вёсцы пасяліліся арандатары-яўрэі Будзянскія. Яны адкрылі гандаль гарэлкай і віном, а хутка купілі ўчастак і сталі ўласнікамі. Пабудавалі млын. Самі не працавалі, а наймалі батракоў. Хутар на ўскраі вёскі, дзе жылі яўрэі, сяляне празвалі Галееўкай, затое што прыносіў людзям галечу.

(дадатак [16])

З цягам часу гэта назва перайшла на ўсю вёску Маркаўка. Многія і цяпер завуць яе Галееўка.

Упершыню назва Галееўка з’явілася ў 1896г. ў сувязі з падрыхтоўкай усерасійскага перапісу насельніцтва.

У ліпені 1928г. з вёскі Маркаўка ў Хоцімскі райвыканкам паступіла заява з просьбай стварыць сельскагаспадарчую арцель. Просьба вяскоўцаў была задаволена і ў хуткім часе ў вёсцы пачала дзейнічаць адна з першых сельскагаспадарчых арцеляў у Хоцімскім раёне.

У свядомасці некалькіх пакаленняў савецкіх людзей слова “калектывізацыя” заўсёды выклікала глыбока супрацьлеглую трактоўку. Адны, услед за партыйнымі прапагандыстамі, паўтаралі, што гэта была вялікая рэвалюцыя-рэальнае ўвасабленне ў жыццё ленінскіх запаветаў аб непасрэдным пераходзе сялянства да сацыялізму. Другія лічылі, што калектывізацыя - гэта гвалтоўнае аграбленне сялян, толькі насілле, шлях у нікуды…

Але калгасны лад вытрымаў экзамен часам, калгасы і калгаснікі ўнеслі важкі ўклад ва ўмацаванне эканомікі Беларусі і Савецкага Саюза. Калгасная вытворчасць, нягледзячы ні на што, застаецца і цяпер адной з асноў эканомікі і нашага грамадскага ладу.

На Хоцімшчыне калектывізацыя пачалася, як і ў іншых раёнах Беларусі, у хуткім часе пасля ўстанаўлення Савецкай улады.

У вёсцы Маркаўка райвыканкам зацвердзіў у 1928г. калгас “Чырвоная зорка”, у складзе 49 гаспадарак з Маркаўскіх сялян.

Першым старшынёй калгаса Маркаўцы абралі свайго вяскоўца –Макарэвіч Сямёна Іларыёнавіча.

Першы брыгадзір-Маскалёў Пётр Дзмітравіч.

У першы год супольнай працы калгаснікі атрымалі багатую аплату працы: на працадзень па 2 кг. зерня, па 8кг. бульбы, у дастатковай колькасці сена і саломы для асабістай жывёлы. (дадатак [17])

Першы трактарыст-Петушкоў Рыгор Ціханавіч. Затым ён быў брыгадзірам трактарнай брыгады ў Разальмоўскай МТС.

Першы шафёр - Петушкоў Раман Ерафеевіч.

На сродкі калгаса былі арганізаваны ў 1935г. дзіцячыя яслі.

Упершыню школа ў в.Маркаўка была адкрыта ў 1885г.. Памяшкання яна не мела. Вучылі дзяцей у сваёй хаце браты Шаўцовы-Ануфрый Карпавіч і Рыгор Карпавіч. (дадатак [18])

Пасля рэвалюцыі школа некаторы час не існавала, не было настаўніка. Але ў 1924г. сюды быў прысланы дыпламаваны настаўнік-выпускнік педагагічнага тэхнікума Аляксей Пятровіч Нікеенка. Зноў была арганізавана ў вёсцы школа. Яна размяшчалася ў хаце Сцяпана Аўчыннікава. Днём школу наведвалі дзеці, а вечарам дарослыя, якія таксама хацелі вучыцца чытаць і пісаць. Школа ў вёсцы закрылася ў 1979г.

А хутка ў вёсцы пабудавалі калгасны клуб. Сюды пачалі збірацца вечарамі мясцовыя жыхары, каб абмеркаваць надзённыя праблемы, а іх на той час было шмат.

14 жніўня 1941г. вёска была занята фашыстамі. Калгас распушчаны. На сялян накладзены падаткі, але маркаўцы не спяшаліся іх выконваць. Затое з млына ноччу адпраўляліся фурманкі з мукой да партызанаў. Адпраўка мукі была арганізавана Бургуціным Касьянам і Маскалевым Пятром. Людзі змагаліся з ворагам як маглі.

28 верасня 1943г. в.Маркаўка была вызвалена ад фашыстаў. У вызваленні вёскі прымыў удзел і наш аднавясковец-Петушкоў Іван. У гады Вялікай Айчыннай вайны асабліва вызначыліся-Даўгалёў Апанас, Андросенка Міхаіл і іншыя аднавяскоўцы.

Вялікая Айчынная вайна 1941-1945 гг. прынесла шмат страт і гора.

З вёскі Маркаўка 4 мужчыны вярнуліся інвалідамі. З падарваным здароўем з фашысцкай няволі вярнуўся вязень лагера Дахаў-Хомчанка Раман. Загінула 26 чалавек.

Незабыўнымі і хвалюючымі былі сустрэчы вызваленага насельніцтва з воінамі Чырвонай Арміі. У час гэтых сустрэч людзі выказвалі бязмежную любоў і ўдзячнасць за збаўленне ад фашысцкага рабства. Вызваленцаў сустракалі з хлебам-соллю, прадуктамі харчавання.

Жыхары вёскі помняць Аўчыннікава Сцяпана Сцяпанавіча.

У грозным сорак першым Сцяпан Сцяпанавіч Аўчыннікаў быў мабілізаваны на фронт адным з райваенкаматаў г. Масквы. Аднак ваяваць яму давялося не пад Масквою, а пад Ленінградам — на Волхаўскім фронце, паблізу Шлісенбурга.

Вораг, як абцугамі, сціснуў кальцом блакады калыску Кастрычніцкай рэвалюцыі. Заставалася толькі адзіная артэрыя — чыгунка, па якой да Ладажскага возера (а далей — па возеры, па «Дарозе жыцця») дастаўлялася ўсё неабходнае для жыцця і абароны горада Леніна.

Воіны Волхаўскага фронту грудзьмі стаялі супраць агалцелага ворага і не дапускалі яго да чыгункі, хаця інеслі вялікія страты.

Ужо ў першых баях з гітлераўцамі радавы С.С.Аўчыннікаў вызначыўся мужнасцю і знаходлівасцю, за што быў узнагароджаны медалём «За адвагу». Яму было прысвоена званне малодшага сяржанта.

А хутка Сцяпана Сцяпанавіча выклікалі ў штаб палка і накіравалі ў дывізіённую школу снайпераў. Праз месяц малодшы сяржант С.С.Аўчыннікаў, з пасведчаннем снайпера, вяртаецца ў сваю вайсковую часць.

Суровай выдалася зіма 1941/42 г. Як і паўсюдна на фронце, пад Ленінградам стаялі страшэнныя маразы. Снайперы ж на лютым марозе праводзіліўвесь светлы час дня — ад зары да зары.

“I хоць адзетыя быліў цёплыя кажухіі валёнкі, мароз здорава працінаў, — успамінае Сцяпан Сцяпанавіч, — бо трэба ж было ляжаць нерухома, каб не выдаць сябе”.

На «паляванне» снайперы хадзілі з напарнікамі, у абавязкі якіх уваходзіла назіраць за «эфектыўнасцю» снайпера і падлічваць, колькі той «упаляваў» фрыцаў.

“Часта мне прыходзілася займаць снайперскую пост-ячэйку ў пары з байцом-татарынам. На жаль, прозвішча яго ўжо забылася, цяжка вымаўлялася. Смелы быў і вельмі добры чалавек. Заўсёды вясёлы і гаварлівы. I хоць з вялікім акцэнтам размаўляў, але слухаць яго было прыемна і цікава. Вельмі многа гаварыў ён пра дружбу народаў, што ў ей — наша сіла. Iніколі нас не адолеюць гітлераўцы. Мы вельмі пасябравалі тады з гэтым байцом”.

Дваццаць пяць забітых гітлераўцаў было на рахунку снайпера Аўчыннікава, калі ён быў прадстаўлены да ўзнагароды ордэнам Айчыннай вайны 1-й ступені і павышаны ў званні — стаў сяржантам.

Наступіла восень 1942 г. Блакада Ленінграда працягвалася. Кальцо самкнулася яшчэ мацней. Але Волхаўскі фронт стойка трымаўся. Цягнікі з харчам для галадаючых ленінградцаў рэгулярна прыбывалі да Ладагі, да «Дарогі жыцця». Вузкі калідор, па якім праходзіла чыгунка, надзейна ахоўваўся байцамі Чырвонай Арміі, у ліку якіх быў існайпер Аўчыннікаў. На яго рахунку было ўжо звыш сарака захопнікаў, што знайшлі сабе магілу на зямлі, якую хацелі захапіць для расшырэння жыццёвай прасторы «чыстай расе» — арыйцам.

У пачатку верасня Сцяпану Сцяпанавічу прысвоілі званне старшага сяржанта. За доблесць, праяўленую ў барацьбе з ненавісным ворагам, ён быў узнагароджаны другім ордэнам Айчыннай вайны 1-й ступені.

Раніцай 28 верасня 1942 г. камандзір узвода снайпераў, адпраўляючы Аўчыннікава на чарговае небяспечнае заданне, сказаў:

— Апошні раз ідзеш ты, Сцепа, сёння на «паляванне». Заўтра па загаду камдыва цябе адпраўляюць на паскораныя афіцэрскія курсы ў ваеннае вучылішча. Праз год ты выйдзеш адтуль малодшым лейтэнантам.

Але лёс распарадзіўся інакш. У той дзень «паляванне» было асабліва гарачым.

Сцяпан Сцяпанавіч ужо траіх фрыцаў адправіў на той свет. На прыцэл трапіў чацвёрты. Па вонкавым выглядзе снайпер вызначыў — маёр-эсэсавец. Мо і памыліўся, але здаецца — так.

Затаіўшы дыханне, старанна прыцэліўся.Выстрал гэты Сцяпану Сцяпанавічу асабліва запомніўся. Ён паспеў заўважыць, як немец узмахнуў рукамі, незвычайна выпрастаўся, затым неяк нялоўка адкінуўся назад, потым — уперад і, зрабіўшы некалькі крокаў, ткнуўся носам у зямлю.

-Сорак шосты! Афіцэр, далібог! — пачуў Сцяпан Сцяпанавіч голас свайго назіральшчыка-лічыльшчыка і адчуў тупы ўдар у левую нагу.

-Засекла, перахітрыла усё-такі мяне нямецкая «зязюля», — успамінае Аўчыннікаў. Нямецкі снайпер разрыўной куляй цяжка параніў Аўчыннікава.

Шмат крыві страціў Сцяпан Сцяпанавіч, пакуль напарнік-татарын даставіў яго ў медсанбат. Страціў прытомнасць.

Калі апрытомнеў — быў ужо без нагі. Восем месяцаў вандраваў Аўчыннікаў па ваенных шпіталях, пакуль усё зажыло-загаілася.

Некаторы час пасля выздараўлення пражыў у Маскве. А калі Хоцімшчына была вызвалена ад паганай фашысцкай нечысці — вярнуўся на радзіму ў вёску Маркаўку, дзе нарадзіўся і вырас, дзе працаваў на зямлі. (дадатак [19])

З вёскі Маркаўка выйшла:15 настаўнікаў, 7 афіцэраў, 5 інжынераў, 1 адмірал, 3 культработнікі, некалькі савецкіх і партыйных работнікаў, шмат шафёраў і трактарыстаў, 3 бібліятэкары.

У канцы 20ст. вёска значна паменшылася, моладзь амаль не застаецца, толькі жывуць старыя. На пачатку 21 стагоддзя ў в.Маркаўка пражывала 32 сям’і, 61 жыхар.

У заключэнні адзначым, што наваколле в.Трасціно, в.Разальмова,в.Маркаўка адрозніваюцца маляўнічай прыродай: тут працякае рэчкі Бесядзь, Трасціно, Мужычок. Акрамя таго, у наваколлі вёсак Трасціно, Разальмова, Маркаўка шмат аб’ектаў, якія звязаны з рознымі перыядамі беларускай гісторыі, якія могуць зацікавіць турыстаў розных груп.

Спіс выкарыстанай літаратуры:

История деревень Хотимского района. Тростино [Электронный ресурс]. – 2020. – Режим доступа: https://hotlib.mogilev.by/derevni/pages/trostino.html. – Дата доступа: 28.03.2021.

Збор помнікаў гісторыі і культуры. Магілёўская вобласць., Мінск

“ Беларуская савецкая энцыклапедыя”, 1986г.

Памяць. Хоцімскі раён / Пад рэд. Г.П. Пашкова і інш.: Мн.: “Беларуская энцыклапедыя”, 2003.

Преподобный Онуфрий Великий [Электронный ресурс]. – Режим доступа: http://days.pravoslavie.ru/Life/life1287.htm. – Дата доступа: 20.03.2021.

Энциклопедия людей и идей: Николай Чудотворец [Электронный ресурс]. – Режим доступа: http://www.abc-people.com/shop/nicholas-chudotv.htm. – Дата доступа: 20.03.2021.

Экономическое описание села Тростино к карте Климовичского уезда за 1784 год. Архивные материалы ЦГИАЛ, фонд 1350, опись 312, документ 97.

Запісы са слоў Прошкіна Івана Дзмітравіча, 1930г. нараджэння, Прошкінай Ніны Паўлаўны, 1928г.нараджэння.

Областной проект «#Мая_Зямля_Прыдняпроўе»

Районный конкурс «Вандроўка ў мінулае»

Номинация: «Тапонімы побач»

Топонимические названия Малой Родины и её окрестностей

Составители:

Леваньков Егор Леонидович, учащийся 7 класса

Иванов Данил Александрович, учащийся 8 класса

Руководитель:

Хилькевич Артём Юрьевич

учитель истории и обществоведения,

ГУО «Тростинский УПК ясли-сад – базовая школа»,

магистр исторических наук

Наши предки оставили нам большоенаследие названий населенных пунктов, рек и озёр, полей и названий других географических объектов. Наш родной край не стал исключением. Если внимательно посмотреть на названия, то можно определить, что у него есть скрытый смысл: особенности природной среды, условия производственной деятельности, а также историческое прошлое конкретного человека.

Жизнь наших предков проходила в непростых условиях, постоянном противостоянии с природой. Крестьянам приходилось «отвоёвывать» у природы участки земли, чтобы обрабатывать землю, организовывать постоянные места проживания.

Работа «Топонимические названия Малой Родины и ее окрестностей» имеет следующие цели:

-изучить понятие «топонимия»;

-рассмотреть названия населенных пунктов в окрестностях деревни Тростино;

-ознакомиться с необычными географическими названиями нашей местности путем опроса местных жителей (Приложение Б).

Предметом работы являются сохранившиеся в письменных и устных источниках названия населённых пунктов, рек, небольших географических названий (Приложение А).

Объектом работы выступают сведения о происхождении отдельных названий объектов, сведения местных жителей об уникальных названиях свойственных для конкретной местности.

Результаты, полученные в ходе работы, могут быть полезны людям, которые интересуются историей своей Малой Родины, применяться в работе объединений по интересам краеведческой направленности, при написании научно-исследовательских работ с похожей тематикой. Данная работа является уникальной в плане обобщения, сбора и сохранения информации по происхождению названий населенных пунктов, а также отдельных названий в их окрестностях.

За помощь в создании работы выражаем благодарность:

-библиотекарю Тростинского СДК Клецовой Л.А.

- заместителю директора по учебно-воспитательной работе Борисенко С.В., учителю белорусского языка и литературы Прошкиной Г.Н. учителю русского языка и литературы Гавриленко Т.В. (ГУО «Тростинский УПК»).

-жителям деревень Бруевка, Василёвка-2, Марковка: Сидоренко А.К., Бургутиной М.А., Андросенко Т.М.

ГЛАВА 1. ТОПОНИМИЯ КАК НОВОЕ НАПРАВЛЕНИЕ В ИЗУЧЕНИИ ИСТОРИИ РОДНОГО КРАЯ

«Сокровищем» нашей родной топонимии, кроме исторических названий, являются названия населённых пунктов. Здесь отражены географические и природно-климатические особенности родного края, характер производственно-профессиональной деятельности людей, способы и формы удовлетворения ими своих материальных и духовных целей.

Наши предки использовали особенности местного ландшафта в названиях населенных пунктов. Окружающая среда со временем менялась, а название деревни, в которой отражена та или иная черта этой среды, продолжает жить, что помогает понять то далёкое прошлое [2; 4].

Со времени возникновения многих названий белорусской земли прошло не одно столетие.

Топонимы возникли ещё в далёком прошлом. Жизненные обстоятельства вынуждали человека отличать один природный объект от другого. Проходили века, количество топонимов на планете росло, и теперь уже никто не в состоянии их подсчитать.

Топонимы выполняют адресную функцию. Но это не только адрес, а ещё и слово с определённым значением и с определённым понятием. Здесь существует две части – основа и формат. Основой служили обычные и в своё время понятные слова. Но многие из них не дожили до нашего времени, вышли из употребления или потеряли свой первоначальный смысл. Поэтому очень сложно установить смысл некоторых слов, которые использовали наши предки в качестве названий. Нужно постараться ответить на вопрос, в какую эпоху появились названия. Потом уже раскрыть те причины, которые обусловили этот выбор [5].

Там, где не достаёт знаний, пробуждается фантазия. Почти в каждом населённом пункте найдётся человек, рассказывающий легенду о происхождения названия своего населённого пункта, услышанную от своих родителей, дедушек, прадедушек.

Топонимия – совокупность топонимов (собственных географических названий) какой-нибудь территории.

Состоит из нескольких типов:

Гидронимия – совокупность названий водных объектов (гидронимов).
Айконимия – название поселений.
Аронимия – совокупность названий рельефа земной поверхности.
Микротопонимия – названия небольших географических объектов, что расположены на определённой территории и известны только тем лицам, которые живут недалеко от этих объектов (источники воды, полей, лесов и т.п.) [5].

Топонимика как наука состоит из двух древнегреческих слов (topos– место и omna– имя, название), раздел ономастики, изучающий названия географических объектов, закономерности их развития, употребления, расширения, их значение и структуру. Также исследует вопросы прикладного характера: однообразное написание топонимов и передача их из одного языка в другой [4; 5]

Названия родного края и изучающая их наука топонимия – источник богатой и разнообразной информации. В ней выделяются пласты, которые выявляют принадлежность к разным языкам, отражают исторические изменения, события или социально-исторические условия далёкого прошлого. Топонимия при этом часто сохраняет местные черты (языковые особенности). [5].

Частью топонимии (за исключением исторической) являются:

названия населенных пунктов, в которых отражены географические, природно-климатические особенности родного края, характер производственно-профессиональной деятельности людей, которые проживали на данной территории.

Наши предки с большим желанием использовали особенности местного ландшафта в названиях населенных пунктов, также присваивали им свои фамилии. Все это чрезвычайно важно при изучении природно-климатических и географических условий родной земли. Под воздействием человека, а также времени окружающая нас природа имеет свойства меняться. Название деревни, при этом продолжают жить, что помогает лучше понять то далёкое прошлое.

В настоящее время наблюдается ситуация с исчезновением отдельных уникальных названий в населенных пунктах родного края, что вызывает печальные чувства.

Все это призывает нас, молодое поколение, сохранить то, что имеется на данный момент в виде написания отдельных работ по данной тематике, создания фотоснимков объектов, общения с теми людьми, которые могут рассказать что-нибудь достаточно интересно о местных названиях.

ГЛАВА 2. ИСТОКИ ПРОИСХОЖДЕНИЯ НАЗВАНИЯ ДЕРЕВНИ ТРОСТИНО И ЕЕ ОКРЕСТНОСТЕЙ

Наш трудолюбивый народ называл места своего проживания словами, которые отражали характерные для того или иного уголочка нашей земли или от хозяйственно-производственной деятельности.

Также в названиях населенных пунктов нашей родины встречается такой момент, что многие деревни получили названия от собственных имён или даже фамилий первых поселенцев.

Если вспомнить историю этого периода, то несложно заметить, что Великое Княжество Литовское, куда входили наши земли, много воевало со своим восточным соседом. Это и объясняется тем, что в нашем крае поселения возникли очень поздно. Также интересным можно отметить следующий факт из воспоминаний местных жителей: река Беседь являлась естественной границей между русскими и белорусскими землями. И не стоит удивляться тому, что в основании деревень принимали участие не только выходцы из белорусской земли, но и с соседних земель, в особенности из Смоленщины, которая в тот период входила в состав Российского государства.

Бруевка.Деревня в Тростинском сельском совете. Находится на трассе Климовичи – Хотимск, за 2 километра западнее от районного центра, на реке Беседь (приток Сожа). В письменных источниках упоминается с начала 19 века. Была основана мелким землевладельцем из Смоленской губернии по фамилии Бруев в конце 17 – начала 18 века, который получил здесь землю. Из воспоминаний жительницы деревни Сидоренко Анны Кирилловны, 1934 года рождения, узнаём, что из-за постоянных грабительских нападок из леса с другой стороны реки Беседь на двор Бруева, последний вынужден был переехать на хутор вблизи Хотимска. От фамилии этого человека и берет свое название данный населённый пункт. В 1834 году здесь насчитывалось 17 дворов и 168 жителей; в 1847 23 двора и 184 жителя. До начала Великой Отечественной войны здесь было 67 дворов. В начале XXIвека 18 дворов и 25 жителей (Приложение В, фото 1); [3; 8].

Василёвка–2. Деревня в Тростинском сельском совете. Находится в 4 километрах северо-западнее г. п. Хотимск, на другом берегу реки Беседь. Свое название населённый пункт получил от фамилии человека, который ещё в XVIIвеке в 4 километрах северо-западнее г. п. Хотимска поселился на возвышенности в окрестностях деревни. Звали его Василий. Он был родом из Ивково. Позже, после постройки дома, он перевёз сюда жену и своих троих сыновей – Павла, Семёна и Ахрема. От имён его сыновей образовались две близлежащие деревни, которые позже вошли в состав деревни. Младший сын Павел остался с отцом, и в честь его имени была названа одна из 4 улиц деревни Павловская (начинается от магазина и до фермы). Сама же деревня называется по имени своего первого поселенца. В письменных источниках упоминается с начала 19 века. В 1816 году деревня входила в состав Климовичского повета Могилёвской губернии. В 1816 году насчитывалось 17 дворов и 108 жителей, в 1880 году 45 дворов и 380 жителей. Так появилась Василёвка-1. А Василёвка-2 была основана в 1920-е годы выходцами из деревни Василёвка-1, рядом с г. п. Хотимск. Из воспоминаний жительницы деревни Бургутиной Марии Алексеевны, 1943 года рождения. Она рассказала, что в послевоенные годы было 4 улицы и 50 дворов. В 1924 – 1954 гг. деревня была центром сельского совета. После Великой Отечественной войны был присоединен поселок Красный. На начало XXIвека насчитывалось 65 дворов и 150 жителей (Прижение В, фото 3); [7; 3, c. 575].

Марковка (Галеевка). Деревня в Тростинском сельском совете. Находится на трассе Климовичи – Хотимск за 7 километров западнее от районного центра, на реке Беседь (приток Сожа). Населённый пункт существует уже более 550 лет. В XIIвеке земли, на которых размещена деревня, входили в состав Смоленского княжества. Позже территория вошла в состав Великого Княжества Литовского в составе Мстиславского княжества. Основал деревню в 1447 году шляхтич Марк Астрейко и на возвышенности при впадении небольшого ручья в реку Беседь заложил поселение, а крестьяне, которые здесь проживали, стали зависимыми от него. Название деревни связывают с его именем (Приложение В, фото 2).

Кроме одного названия существует и второе. С чем это связано, нам сообщила жительница деревни, Андросенко Тамара Михайловна, 1940 года рождения. Она рассказала, что в деревне было 2 улицы, на одной из которых, помимо Астрейки, поселились евреи Будянские в начале XIXвека. Ее сведения подтверждаются при изучении письменных источников. В 1870-е годы на окраине деревни поселились евреи и открыли мельницу, а также стали продавать алкогольные напитки. Сам хутор, где жила семья, местные жители назвали Галеевкой за то, что он приносил людям горе, а их делал бедными (голью). В 1811 году было 33 двора и 218 жителей, по данным переписи 1897 года 39 дворов и 268 жителей. Из воспоминаний Андросенко Тамары Михайловны мы узнаем, что в послевоенные годы в деревни было две улицы – Центральная (Большак) и Пилиппенко(Галея). Всего было 70 дворов [3, c. 582; 10].

Подлесная (Карявенец). Деревня в Тростинском сельском совете. Находится в 4 километрах севернее трассы Климовичи – Хотимск, за 16 километров северо-западнее от районного центра, на реке Мурашка (приток Беседи). Название деревни происходит от местности, в которой расположен населенный пункт. Лесной массив окружает населённый пункт с трех сторон, что возможно и даёт название (Приложение В, фото 5).

Второе название, которое употреблялось до 1964 года, мы узнаем из сведений библиотекаря Тростинского сельского дома культуры Клецовой Л.А., рассказавшей нам следующую легенду: когда она стала работать библиотекарем Тростинского СДК, один из местных жителей деревни рассказывал, почему деревню назвали Карявенцем. Во второй половине XVIIIстолетия через деревню проходила так называемая «Екатерининская дорога». Сама императрица Екатерина IIво время путешествия по восточной Беларуси, проезжая через деревню, стала свидетельницей свадьбы, а на этом празднике у невесты с головы ветром сбросило накидку, которая упала в грязь. Делать нечего, пришлось поднять ее и надеть. Увиденное императрицу удивило, на что она сказала, что за корявые (нечистые) люди. Так и появилось второе название деревни, что означает Корявый венец. Вот такая интересная легенда. Сведений в источниках, к сожалению, не сохранилось. На 1880 год в деревне было 21 двор и 106 жителей, по переписи 1897 года – 27 дворов и 208 жителей. В начале XXвека – 30 дворов и 228 жителей. В начале XXIвека – 30 дворов и 67 жителей [3, с. 583].

Тростино. Центр сельского совета. Находится на трассе Климовичи – Хотимск, в 11 километрах западнее районного центра. Расположена на 3 реках (Беседь, Мужичок, Тростинка). Название получила от речки Тростинка, возле которой было основано поселение. По берегам рос тростник, из которого в то время местные мастера изготавливали вставку в кросны, когда использовалась пряжа шерстяная или льняная, то тростниковая вставка не нашла широкого применения. Позже эта вставка была заменена на кленовую (Приложение В, фото 4); [3, с. 585]

Однако люди в окрестностях деревни появились ещё в каменном веке (10 тыс. лет назад). Об этом факте говорят находки орудий труда этой эпохи, на правом Берегу реки Беседь. В деревне имеются также многочисленные курганные насыпи (49 объектов) – памятники X– XI веков. Они свидетельствуют о том, что в населенном пункте проживало славянское племя радимичей. Подтверждением тому являются находки предметов этих памятников , полученные путем раскопок еще в 1910 году [3, с. 585].

В документах первое упоминание деревни относится к 1662 году. На карту Климовичского повета 1777 года уже была нанесена деревня Тростино. В 1784 году было 30 дворов и 232 жителя. В 1880 году село Тростино насчитывало 35 дворов с 259 жителями. С 1924 года населенный пункт является центром сельского совета. В 1975 году были присоединены соседние деревни: Заречье-1, Заречье-2, Озёрная (Мужичок). В начале XXIвека здесь было 258 дворов и 686 жителей [3, с. 585]

Соболёвка (не существует). Данное поселение существовало на другом берегу реки Беседь, между деревнями Марковка и Бруевка. По сведениям местных жителей, Сидоренко Анны Кирилловны и Бургутиной Марии Алексеевны, в начале XXвека поселение было основано как хутор. Первым поселенцем был некий крестьянин, по фамилии Соболев. От этой фамилии и получило название данное место. Время основания совпадает с проведением в 1913 году реформ Столыпина в Российской империи. Крестьянам, которым не хватало земель, разрешалось со своими семьями переезжать отдельно на новые земли и селиться на хуторах. Вот и семья Соболевых переехала на новое место, основало поселение, которое соединялось с деревнейМарковкой мостом через реку Беседь (Приложение В, фото 6); [8,9].

Из воспоминаний жительницы деревни Василёвка-2, Бургутиной Марии Алексеевны мы узнали, что в послевоенное время на хуторе было 5 дворов. Сам населенный пункт прекратил свое существование в 1970-е годы, когда последний его житель Иван Соболев переехал в деревню Василёвка-2. К сожалению, местных жителей уже не осталось в живых, но сохранились отдельные воспоминания [9].

ГЛАВА 3. ГИДРОНИМЫ НАШЕГО КРАЯ. РЕКА БЕСЕДЬ

Данная глава целиком посвящена истории названия реки Беседь, вблизи которой располагаются все упомянутые выше населенные пункты (Фото обложки).

Эта история была страшной и пугающей. Жил вблизи реки очень богатый князь. Дворец у него был украшен разными камнями, которых сейчас уже нет. Приезжало к нему много гостей. Перед их приездом люди выносили из подвалов дворца драгоценности и ссыпали в кучу. За день собралось столько, что остров появился, причем казалось, что выносили это только из одного подвала[6, с. 120].

Постепенно вблизи дворца появился город. Очень сложно сказать, как он назывался, так как следы были утеряны. И проехать по этому городу можно было только с разрешения князя. Сам же хозяин был злым и жестоким [6, с. 120].

Крестьяне и ремесленники старались объезжать этот город как можно дальше, делали в основном это ночью, чтобы не попасть на глаза князя, потому что когда он увидит – пути назад не будет. По приказу князя над мужчинами чинили расправу. Сам хозяин при этом стоял рядом и радовался этому. Не зря говорят, что богатства делают человека равнодушным к другим людям.

У князя была единственная дочь. Звали ее Ирина. Она была добрейшей души человек. Сочувствовала бедным людям, замаливала грехи своего отца перед иконами [6, с. 120].

За Ириной постоянно ходили двое слуг, и нельзя было ей выходить из дома и ни с кем не разговаривать. Девушка видела из окна все плохие поступки своего отца. Бедная закрывала глаза, чтобы не смотреть на всё это. Однако она слышала крики тех людей, которых наказывали. А сам отец сидел рядом и говорил: «Ирина, что же ты волнуешься! Эти люди не такие как мы. Нечего их жалеть» [6, с. 121].

Хозяин пытается утешить дочь, а та еще больше заливается слезами и уговаривает отца:

«Отец, так нельзя поступать, ведь нас бог накажет!»

А князь только смеялся и говорил: «Какой такой Бог, нас накажет? Кто может быть хозяином над нами, кроме нас. Тот, у кого есть богатство, может купить весь мир, и на том свете сможет как-нибудь устроиться. Не волнуйся, доченька» [6, с. 121].

После одного из наказаний, Ирине стало очень плохо, врачи стали говорить князю о том, что она может умереть. Однажды дочь попросила князя: «Отец, построй храм. Пускай мастера сделают его большим и просторным. Буду там замаливать свои грехи перед Богом, вспоминать свою маму, которая так рано нас оставила. Прикажи, отец, это же так просто».

Хозяин приказал своим лучшим мастерам на пригорке построить красивый храм. Людей согнали со всей округи для начала строительства. День и ночь гнули спины люди. Ни ели, не спали, а только работали. Даже в дождь работы не прекращались [6, с. 121].

А само здание получилось неповторимым. Ещё крышу не возвели, а оно, будто дерево прямое и высокое, стало к небу тянуться. Цвет был необычным, ярко красным, как символ человеческого труда. Крестьяне говорили, что слезы и кровь окрасили всё в один цвет.

Наконец наступил день, когда заложили последний кирпич, забили последний гвоздь. Труд крестьян был завершён [6, с. 121].

Ирина направилась к храму. Люди, увидев её, стали падать на колени и молиться. Казалось, что сама божественная чистота явилась на землю. Княжна была в белой одежде. Подойдя к дверям, она упала на колени, и в тишине прозвучал голос девушки:

«Господи! Прости мне все грехи, прости, Господи! Прости грехи моему отцу! Из-за него я и попросила построить этот храм. Пускай наступит время, когда он изменит свой характер и станет добрее к людям» [6, с. 122].

Услышанные слова не понравились князю. Он сказал: «Что ты себе позволяешь? Ты просила построить храм, чтобы замаливать свои грехи, а вместо этого и мои грехи упоминаешь, моё имя! За кого ты стала просить, за этих мужиков! В подземелье ее! Пускай там свои молитвы читает, оттуда Богу просьбы посылает! Чтобы никто не слышал и не видел! Выполняйте!» [6, с. 122].

Народ был удивлён словами князя, а Ирина стала их успокаивать: «Не нужно плакать обо мне, люди! Не нужно! Неужели вы и так мало слёз проливаете? Не бойтесь, я и там буду молиться Богу» [6, с. 122].

Из толпы прозвучало: «Храни тебя Боже, княжна!».

Бросили девушку в подземелье. День и ночь вымаливала она свои грехи и грехи отца. Не ела, не пила и через месяц умерла. Когда это произошло, случилась страшная гроза с молнией, и город стал проваливаться под землю [6, с. 122].

Первыми ушёл под землю дворец и храм, позже все остальные постройки. На следующий день только красные камни лежали вокруг, и среди них струился источник, набиравший силу, переходя в реку. Даже вода была здесь необычного цвета. Люди говорили, что это слёзы Ирины. Решили в память о ней построить на берегу реки беседку – где можно было посидеть в дождливую погоду, свечу зажечь, вспомнить загубленную душу девушки. Всё это происходило давно, беседки не сохранилось, а память всё равно живёт. От названия беседки реку стали называть – Беседь [6, с. 122].

Кроме этой легенды, сохранились воспоминания жительницы деревни Слобода (Екатеринополье) Кудрявцевой М.А., 1914 года рождения. Из сохранившихся записей мы узнаём следующее: «В нашей реке Беседи вода была чистая-чистая, как слеза. А почему? Потому что в старые годы, когда ходили сватать девушек, в доме собирали беседу. Это значит, застолье, нужно же было сватов принимать. А потом после обеда засватанные девушки шли на берег реки с подружками гулять и слезами своими обливаться, потому что уже не будут они жить со своими родителями, а пойдут жить в другую семью. А слёзы невест чистые-чистые. Вот поэтому и река наша так называется» [6, с. 123].

ГЛАВА 4. НЕОБЫЧНЫЕ НАЗВАНИЯ И ОБЪЕКТЫ МАЛОЙ РОДИНЫ

Отдельным разделом топонимики является микротопонимика. Ученик узнает из учебников о реках, озерах, горных массивах, городах, о знаменитых местах.В то же время часто не обращает внимания на родное село, улицу, по которой он ежедневно ходит, реку, в которой летом купается. В окрестностях каждого населенного пункта имеется множество мелких объектов, чьи названия образуют обширную топонимическую систему. Местные жители активно используют микротопонимы в своей жизни, особенно в хозяйственной деятельности, во время рыбалки или охоты.

Нельзя допустить, чтобы пропали эти названия. Поэтому надо сохранить топонимы, так как они содержат в себе сведения о жизни наших предков. Данная глава будет посвящена необычным географическим названиям отдельных мест, предметов, 3-х деревень: Бруевка, Марковка, Василевка-2.

Деревня Бруевка. Из воспоминаний жительницы деревни, Сидоренко Анны Кирилловны, 1934 года рождения, мы узнаем о двух названиях свойственных для этой местности: название местного источника и могильника, а также о том, как называли комок скрученной соломы.

В окрестностях деревни есть природный источник. Называют его «Попов колодец». Название местные жители связывали с тем, что недалеко от данного объекта, еще в XIXвеке, жил священник. Поэтому так и назвали это место [8].

В 2014 году на объекте были проведены восстановительные работы сельским исполнительным комитетом и неравнодушными местными жителями. Данный памятник стал популярнейшим местом отдыха не только среди местного населения, а так же и соседей, как с районного центра, так и с других мест. Ежегодно здесь проводятся мероприятия районного масштаба (Приложение Г, фото 1).

«Курганье». Название связывают в первую очередь с курганами – 29 земляными насыпями в 500 метрах южнее деревни. Историю данного места связывают с двумя событиями (Приложение Г, фото 2). Жители деревень Бруевка и Марковка рассказывают историю о том, что ещё в далеком 1812 году при отступлении «Великой армии» Наполеона из России, здесь были захоронены французские солдаты. Поэтому и называют эти холмики «французские могилы». Однако существует и другая, более правдоподобная версия, уже подтвержденная археологией.

В книге В.Ф. Копытина «Археологические памятники Хотимского района Могилёвской области» говориться о том, что эти объекты относят к X– XIвеков и связывают с племенами радимичей [1, c. 58].

Вот такая достаточно интересная и необычная по содержания история названия этого места.

«Куль». Данное слово вызвало у нас особый интерес, так как услышали его впервые. Обозначает оно «скрученная солома» (Приложение Г, изображение 1).

Из воспоминаний Сидоренко Анны Кирилловны, слово связано с событиями Великой Отечественной войны. Тогда слово носило негативный оттенок, так как ком соломы использовался для поджигания домов прислужниками немцев во время освобождения деревни осенью 1943 года [8].

Деревня Василёвка-2. Из воспоминаний жительницы деревни Василёвка-2, Бургутиной Марии Алексеевны, 1943 года рождения, нами было записано интересное название места, которое расположено недалеко от деревни [9]. Называли его Кручей. Расположено оно в 1 километре юго-западнее деревни в 1,5 километрах северо-западнее деревни Марковка. Название имеет природный оттенок и связано с тем, что течение на реке Беседь в этом месте достаточно быстрое, в виде вихря, поэтому и имеет такое название (Приложение Г, фото 4).

Деревня Марковка. В окрестностях деревни было выявлено четыре местных названия. «Большак», так называют нынешнюю улицу «Центральная» данного населенного пункта. Дословно звучит как Большая широкая улица (Приложение Г, фото 5).

«Глухое». Небольшой лесной массив в окрестностях деревни в 1 километре западнее. Из воспоминаний местной жительницы, Андросенко Тамары Михайловны, 1940 года рождения, мы узнаём о том, что здесь ещё в довоенное время водились лесные птицы – глухари [10].

«Заречье». Это название достаточно часто встречается в нашей стране. Не стал исключением и данный населенный пункт. Дословно переводится как «место за рекой». В деревне это место за ручьем, на противоположной стороне(Приложение Г, фото 7).

«Прорва». Данное название имеет природный оттенок. Переводится как «большой прорыв». В окрестностях деревни, в 700 метрах северо-западнее, на другом берегу реки Беседь есть небольшое озерцо (Приложение Г, изображение 2).

Вода в нем достаточно тёмная. Местные жители рассказывают, что здесь пытались обнаружить дно, но безуспешно. Также существует легенда, которую нам рассказала Андросенко Тамара Михайловна. Легенда гласит о том, что на этом месте в свое время стояла церковь. Однако из-за обвала земли, она ушла под воду. Примечательно, что в этих трёх деревнях, о которых ведем рассказ, не было ни одной церкви. Местные жители посещали храмы в Тростино и в районном центре. Жители боялись в этих деревнях строить церкви, так как знали, что произошло с церковью на Прорве [10].

Таким образом, если говорить об отдельных географических названиях, можно утверждать, что каждый населенный пункт нашего края имеет свою историю. К сожалению, с каждым годом становится всё меньше тех людей, которые помнят эти названия. Наша задача сохранить эти сведения для последующих поколений и не забывать этой части истории.

ЗАКЛЮЧЕНИЕ

Топонимы возникли ещё в далёком прошлом. Жизненные обстоятельства вынуждали человека отличать один природный объект от другого.

Топонимия – совокупность топонимов (собственных географических названий) какой-нибудь территории.

Состоит из нескольких типов:

Гидронимия – совокупность названий водных объектов (гидронимов).
Айконимия – название поселений.
Аронимия – совокупность названий рельефа земной поверхности.
Микротопонимия – названия небольших географических объектов, что расположены на определённой территории и известны только тем лицам, которые живут недалеко от этих объектов (источники воды, поля, леса и т.п.) [4;5].

В названиях населенных пунктов нашей родины встречается такой момент, что многие деревни получили названия от собственных имён или даже фамилий первых поселенцев.

Условия жизни каждого народа в далёком прошлом вынуждали много заниматься строительством разных производственных объектов, жилья. Ведь без такой деятельности нельзя было существовать тогда, также как и сейчас. Кроме того многие первые поселенцы нашего края были вынуждены переселятся на новые земли в результате военных конфликтов, в особенности в XV – XVI ст. Если вспомнить историю этого периода, то несложно заметить, что ВКЛ, куда входили наши земли, много воевало со своим восточным соседом. Это и объясняется тем, что в нашем крае поселения возникли очень поздно. Также интересным можно отметить следующий факт из воспоминаний местных жителей о том, что река Беседь являлась естественной границей между русскими и белорусскими землями.

Не стоит удивляться тому, что в основании деревень принимали участие не только выходцы из белорусской земли, но и с соседних земель, в особенности со Смоленщины, которая в тот период входила в состав Российского государства.

Деревня Бруевка была основана мелким землевладельцем из Смоленской губернии по фамилии Бруев в конце 17 – начала 18 века, который получил здесь землю.

Свое название деревня Василевка получила от фамилии человека, который ещё в XVII веке в 4 километрах северо-западнее г. п. Хотимска поселился в окрестностях деревни. В 1920-е годы переселенцы основали Василёвку-2, о чем говорилось выше.

Деревню Марковка основал в 1447 году шляхтич Марк Астрейко на возвышенности, при впадении небольшого ручья в реку Беседь. Крестьяне, жившие здесь, стали зависимыми от него.

Название деревни Подлесная происходит от местности, в которой существует населенный пункт. Лесной массив окружает с трех сторон, что возможно и даёт название.

Название деревня Тростино получила от речки Тростинка, возле которой было основано поселение. По берегам рос тростник из которого в то врем местные мастера изготавливали вставку в кросны, но когда пряжа использовалась шерстяная или льняная, то вставка из тростника не нашла широкого применения. Позже эта тростниковая вставка была заменена на кленовую.

Соболёвка (не существует). Первым поселенцем был некий крестьянин по фамилии Соболев, от которого и получило название место. Сам населенный пункт прекратил свое существование в 1970-е годы.

Третья глава описывает необычную легенду появления реки Беседь, от чего берёт название данный водный объект, а также имеются сведения местных жителей о свадебных обрядах, проводимых на реке.

Отдельным разделом топонимики является микротопонимика. Ученики, узнают из учебников о реках, озерах, горных массивах, городах, о знаменитых, прославившихся чем-то местах, в то же время не обращают внимания на родное село, улицу, по которой они ежедневно ходят, реку, в которой они купаются летом. В окрестностях каждого населенного пункта имеется множество мелких объектов, чьи названия образуют обширную топонимическую систему. Местные жители активно используют микротопонимы в своей жизни, особенно в хозяйственной деятельности, во время рыбалки или охоты.

Нельзя допустить, чтобы пропали эти названия. Поэтому надо сохранить топонимы, так как они содержат в себе сведения о жизни наших предков.

В Четвертой главе постарались раскрыть смысл необычных географических названий отдельных мест, предметов, 3-х деревень: Бруевка, Марковка, Василевка-2.

СПИСОК ИСПОЛЬЗОВАННЫХ ИСТОЧНИКОВ И ЛИТЕРАТУРЫ

1. Археологические памятники Хотимского района Могилёвской области / В.Ф. Копытин: Могилёв, 1995.

2. Магілёўшчына ў легендах і паданнях / А.М. Ненадавец: Мінск, 2002.

3. Памяць. Хоцімскі раён / Пад. рэд. Г.П. Пашкова і інш.: Мінск, 2003.

4. Слоўнік назваў населеных пунктаў Магілёўская вобласці / Я. М. Рапановіч: Мінск, 1983.

5. Тапаніміка. Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі / Л.М. Грыгор’ева : Мінск, 1987. Т.5.

6. Фальклорная спадчына Магілёўшчыны. Хоцімскі раён / І.В. Казакова: Мінск, 2008.

7. История деревень Хотимского района [Электронный ресурс]. – Режим доступа: https://hotlib.mogilev.by/derevni/historyvillages.html. – Дата доступа: 30.03.2021.

Воспоминания местных жителей:

8. деревня Бруевка – Сидоренко Анна Кирилловна, 1934 года рождения;

9. деревня Василевка-2 – Бургутина Мария Алексеевна, 1943 года рождения;

10. деревня Марковка – Андросенко Тамара Михайловна, 1940 года рождения.